GELİR VERGİSİ KANUNU'NUN 42. MADDESİNE GÖRE SENELERE SARİ İNŞAAT NEDİR? MUHASEBE KAYDI NASIL YAPILIR ¢ 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 42.maddesinde; “Birden fazla takvim yılına sirayet eden inşaat (dekapaj işleri de inşaat işi sayılır) ve onarma işlerinde kar veya zarar işin bittiği yıl kati olarak tespit edilir ve tamamı o yılın geliri sayılarak, mezkur yıl beyannamesinde gösterilir. Mükellefler bu madde kapsamına giren hallerde her inşaat ve onarım işinin hasılat ve giderlerini ayrı bir defterde veya tutmakta oldukları defterlerin ayrı sayfalarında göstermeye, düzenleyecekleri beyannameleri işlerin ikmal edildiği takvim yılının takip eden yılın Mart ayının yirmibeşinci günü akşamına kadar vermeye mecburdurlar.” Hükmü Yer Alır. ¢ Bir işin Gelir Vergisi Kanunu’nun 42.maddesi kapsamında Sayılması için; a) Faaliyet konusunun inşaat ve onarım işi olması gerekir, b) İnşaat ve onarım işinin birden fazla yıla sirayet etmesi gerekir, c) İnşaat ve onarım işinin resmi veya özel taahhütlere bağlı olarak yapılması gerekir. Bu şartlardan Herhangi biri mevcut değil ise, yıllara sari inşaat ve taahüt işinden söz etmek mümkün değildir. -Diğer taraftan, Gelir Vergisi Kanunu’nun 94.maddesinin 1.fıkrasında kimlerin tevkifat yapmaya mecbur oldukları sayılmış olup, aynı Kanun maddesinin 3.bendinde; “42.madde kapsamına giren işler dolayısıyla bu işleri yapanlara (kurumlar dahil) ödenen istihkak bedellerinden % 3” gelir vergisi tevkifatı yapılacağı” hükmü yer almaktadır. Gelir vergisi Kanununun 94 .madde hükmü uyarınca, yıllara sari inşaat ve taahüt işini yapanlara, bu işlerle ilgili yapılan ödemelerden %3 Stopaj gelir vergisi kesilir ve muhtasar beyanname ile beyan edilir. YILLARA SARİ İŞLERDE Müşterek Genel Giderler ve Amortismanların Dağıtılması ¢ 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 43.maddesinde; “Birden fazla takvim yılına sirayet eden inşaat ve onarma işlerinde veya bu işlerin diğer işlerle birlikte yapılması halinde müşterek genel giderler ve amortismanlar aşağıdaki esaslara göre dağıtılır” Hükmü Yer almaktadır. BUNA GÖRE; ¢ 1- Yıl içinde birden fazla inşaat ve onarma işinin birlikte yapılması halinde, her yıla ait müşterek genel giderler bu işlere ait harcamaların enflasyon düzeltmesine tâbi tutulmuş tutarlarının birbirine olan nispeti dahilinde ¢ 2- Yıl içinde tek veya birden fazla inşaat ve onarma işinin bu madde şümulüne girmeyen işlerle birlikte yapılması halinde, her yıla ait müşterek genel giderler, bu işlere ait harcamalar ile diğer işlere ait satış ve hasılat tutarlarının birbirine olan nispeti dahilinde; ¢ 3. Birden fazla inşaat ve onarma işlerinde veya bu işlerle sair işlerde müştereken kullanılan tesisat, makina ve ulaştırma vasıtalarının amortismanları, bunların her işte kullanıldıkları gün sayısına göre. ¢ İnşaat ve Onarma İşlerinde İşin Bitimi: ¢ 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 44.maddesinde; ¢ “ İnşaat ve onarma işlerinde geçici ve kesin kabul usulüne tabi olan geçici kabulün yapıldığını gösteren tutanağın idarece onaylandığı tarih; diğer hallerde işin fiilen tamamlandığı veya fiilen bırakıldığı tarih bitim tarihi olarak kabul edilir. ¢ Bitim tarihinden sonra bu işlerle ilgili olarak yapılan giderler ve her ne nam ile olursa olsun elde edilen hasılat, bu giderlerin yapıldığı veya hasılatın elde edildiği yılın kâr veya zararının tespitinde dikkate alınır” Hükmü Yer Almaktadır. ¢ TEK DÜZEN HESAP PLANINDA YILLARA YAYGIN İNŞAAT TAAHHÜT VE ONARIM İŞLERİ İÇİN KULLANILAN HESAPLAR ¢ Yıllara yaygın inşaat taahhüt işletmelerinde KAR/ZARAR vergi hukukuna Göre (GELİR VERGİSİ Kanunu Md.42) inşaatın Bitiminden sonra kar ve zarar hesaplanır; Bu Durumun Sağlanması İçin de Tek Düzen Hesap Planında Aşağıdaki Hesaplar Kullanılır. ¢ 170-178 Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyeti Yıllara yaygın inşaat taahhüt ve onarım işleri nedeniyle ortaya çıkan maliyetlerin dönem sonunda toplandığı hesaplardır. yıllara sari İnşaat devam ettiği sürece işle ilgili maliyetler dönem sonunda bu hesaplarda toplanır. Yıllara yaygın inşaat taahhüt ve onarım işletmelerinde her bir inşaatın gelir ve giderlerinin ayrı ayrı tutulması nedeniyle tek düzen hesap planında “yıllara yaygın inşaat ve onarım maliyetleri hesabı” 170-178 arasında dokuz ana hesaba ayrılmıştır. Böylece her bir inşaat için maliyetler ayrı ayrı takip edilebilmektedir. ¢ 350-358 Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Hakediş Bedelleri ¢ Yıllara yaygın inşaat taahhüt ve onarım işini Yapan İşletme, yapmış olduğu “parça inşaat kısmı” karşılığında İşverenden almış olduğu hakediş bedellerinin kaydedildiği hesaplardır. ¢ İnşaat devam ettiği sürece elde edilen tüm hak edişler bu hesaplarda toplanır. Her inşaatın maliyet ve gelirinin ayrı ayrı tutulması nedeniyle bu hesap dokuz ana hesap olarak düzenlenmiştir. ¢ Yıllara yaygın inşaat ve taahhüt işletmeleri bir hizmet işletmesi olarak kabul edildiği için 7/A seçeneğinde 740 Hizmet Üretim Maliyeti Hesabında toplanmaktadır. ¢ Bu hesapta toplanan maliyetler, 741 Hizmet üretim maliyetleri yansıtma hesabı aracılığı ile dönem sonunda 170-178 yıllara yaygın inşaat ve onarım maliyeti hesaplarına aktarılarak aktifleştirilir. Örnek: Yıllara yaygın inşaat taahhüt ve onarım işletmelerinde ortaya çıkan ortak genel giderlerden o inşaata düşen paylar ; ¢ 751 Araştırma Geliştirme Gideri Yansıtma Hesabı ¢ 761 Pazarlama Şatış Dağıtım Gideri Yansıtma Hesabı ¢ 771 Genel Yönetim Giderleri Yansıtma Hesabı ¢ 781 Finansman Giderleri Yansıtma Hesabı aracılığı ile 170-178 nolu hesaplara aktarılır. ¢ Her dönemin sonunda (inşaattın bitim bitmemesi önemli değil) maliyet hesapları (740,750,760,770,780) ile yansıtma hesapları (741,751,761,771,781) karşılıklı olarak kapatılır. - İnşaat eyleminin tamamlandığı yılın sonunda 170-178 nolu hesapta biriken tutarlar 622 satılan hizmet maliyeti hesabına aktarılarak gidere dönüştürülür. -Aynı dönemin sonunda 622 satılan hizmet maliyetindeki tutarlar, 690 dönem karı veya zararı hesabına aktarılarak kapatılır. -Böylece tüm giderler 690 dönem karı veya zararı hesabının borç tarafında toplanır. Örnek (GÜVEN) A.Ş. yıllara yaygın inşaat inşaat ve Taahüt işini Yapmakta olup, ¢ işin Başlangıcı: 01/09/2014 ¢ İşin Bitimi : 30/06/2015 Dönem içerisinde yapılan harcamalara ilişkin bilgiler aşağıdadır. 1-Yıllara Sari İnşaat işi için 15/09/2014 tarihinde KDV hariç 200.000,00 TL inşaat Malzemesi alıp inşaatta kullanmıştır. ¢ Giderler yapıldıkça yapılacak muhasebe kaydı; ---------------------------------------15/09/2014 ------------------------------------------------- -BORÇ ALACAK -740-Hizmet Üretim Maliyeti 200.000 -191-İndirilecek KDV 36.000 -102-Bankalar 236.000 ------------------------------------------------/---------------------------------------------------------------- ------------------------------------------------31/12/2014------------------------------------------------------------------- Borç Alacak -170-Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyetleri 200.000 -741-Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabı 200.000 ............................ .................. 31/12/2014.......................................................................... 741-Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabı 200.000, 740-Hizmet Üretim Maliyeti 200.000 ------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 2015 yılında Geçici kabul tutanağı onaylandığında veya iş Fiilen Bittiğinde yapılacak muhasebe kaydı Geçici kabul tutanağı onaylandığında, bu tarihe kadar yapılan ve “170-Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyetleri” hesabının borcuna yazılan tutarlar ¢ “622-Satılan Hizmet Maliyeti” hesabına aktarılacaktır. Örneğimizde başka harcamalar olmadığı varsayımı ile Kapanış kaydı Aşağıdaki Gibidir. ------------------------------------------------31/12/2015------------------------------------------------------------------- Borç Alacak -622-Satılan Hizmet Maliyeti 200.000 -170-Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabı 200.000 İşin bitiminde Dönem sonunda 170 Yıllara sari inşaat maliyeti hesabının Maliyet hesaplarına aktarılması kaydı ............................ .................. 31/12/2015.......................................................................... ------------------------------------------------31/12/2015------------------------------------------------------------------- Borç Alacak 690 Dönem K/Z 200.000- 622-Satılan Hizmet Maliyeti 200.000 Gelir Tablosunda yer alan Satılan Hizmetin Maliyetinin K/Z hesabına aktarımı kaydı ............................ .................. 31/12/2015.......................................................................... Örnek (GÜVEN) A.Ş. hem yıllara yaygın ve hem de yıllara yaygın olmayan inşaat işlerini birlikte yapması Halinde Yapılacak İşlem Aşağıdaki Gibidir. Dönem içerisinde yapılan harcamalara ilişkin bilgiler aşağıdadır. 1-Giderler yapıldıkça yapılacak muhasebe kayıtları KDV hariç 1200.000 TL genel gider yapılmıştır. ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- BORÇ AlACAK -740-Hizmet Üretim Maliyeti 1.200.000 -191-İndirilecek KDV 216.000,00 -102-Bankalar 1.416.000 ------------------------------------------------------------------- ----------------------------------------- Yıllara yaygın işler için 70.000,00 TL malzeme ve montaj gideri yapılmıştır. --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- BORÇ AlACAK 740-Hizmet Üretim Maliyet 70.000 191-İndirilecek KDV 12.600, 102-Satıcılar 82.600, ------------------/--------------------------------------------- -Dönem sonunda İnşaat işlerinde kullanılan makinalar için 40.000,00 TL amortisman hesaplanmıştır. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Borç Alacak 740-Hizmet Üretim Maliyeti 40.000 257-Birikmiş Amortismanlar 40.000 -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ¢ İşletmede yapılan gider dağıtım çalışması sonucunda, genel giderlerden 70.000 TL ve amortismanlardan da 30.000,00 TL nin yıllara yaygın işler ile ilgili olduğu tespit edilmiştir. ¢ Bu durumda dönem içerisinde “740-Hizmet Üretim Maliyeti” hesabına borç yazılan tutarlardır ¢ Genel giderler ve amortismanlardan yıllara yaygın inşaat onarım işleri ile ilgili olanların kaydı --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Borç Alacak 170-Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyetleri 70.000,00 170-Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyetleri 30.000 741-Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabı 100.000- --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Borç Alacak 741-Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabı 100.000 740-Hizmet Üretim Maliyeti 100.000 …………………………………………/……………………………………………….. ¢ Geçici kabul tutanağı onaylandığında yapılacak muhasebe kaydı Geçici kabul tutanağı onaylandığında, bu tarihe kadar yapılan ve “170-Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyetleri” hesabının borcuna yazılan tutarlar ¢ “622-Satılan Hizmet Maliyeti” hesabına aktarılacaktır. -Hakediş Muhasebe Kaydı ¢ Tek düzen muhasebe sisteminde" yıllara yaygın inşaat ve onarım işlerinin hak edişleri" “35-Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Hakedişleri” grubundaki hesaplarda takip edilmektedir. 350-357-Yıllara Yaygın İnşaat Onarım Hakediş Bedelleri İşletmenin üstlendiği yıllara yaygın inşaat ve onarım işlerinden, tamamladıkları kısımlar için düzenlenen hakediş bedellerinin izlendiği hesaplardır. Bu hesaplar "170-178" hesaplara paralel olarak düzenlenir. ¢ Örnek ; (GÜVEN) A.Ş. yıllara yaygın inşaat işleri nedeniyle KDV hariç 200.000,00 TL tutarında hak ediş faturası düzenlemiştir. KDV Oranı %18, Stopaj Oranı %3 dür. 1-Hakediş Faturalarının Muhasebe Kayıtları 200.000 TL tutarındaki faturanın muhasebe kaydı Fatura Bedeli................................................... = 200.000 KDV. (200.000,00 x 0,18)................................... = 36.000 Tevkif Edilecek Vergi(200.000 x 0,03)................... = 6.000 -----------------------------------------------------------------------------/------------------------------------ Borç Alacak -102-Bankalar 230.000 -295-Peşin Ödene Vergi Ve Fonlar…….. ......................….. 6.000 -350-Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Hakediş Bedeli 200.000 391-Hesaplanan KDV 36.000 ---------------------------------------------------------------------/------------------------------------------- ¢ - Geçici Kabul Tutanağı Onaylandığında veya İş Bittiğinde; -Geçici kabul tutanağı onaylanana kadarveya iş fiilen bitene kadar kesilen ve “350-Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Hakediş Bedelleri” hesabına alacak yazılan faturaların toplam tutarı 200.000 TL dir. ------------------------------------------------------------------------------/----------------------------------------- Borç Alacak -350-Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Hakediş Bedelleri 200.000 -600-Yurtiçi Satışlar 200.000 Yıllara Sari İnşaat işinin Bitimi Ve Dönem Sonu Kapanışı --------------------------------------------------------------------------/------------------------------------- Geçici kabul tutanağı onaylanana kadar kesilen faturalar nedeniyle peşin ödenen ve “295-Peşin Ödenen Vergi ve Fonlar” hesabına borç yazılan tutar 6.000-TL dir. ------------------------------------/----------------------------------------- Borç Alacak -193-Peşin Ödenen Vergi Ve Fonlar 6.000 -295-Peşin Ödenen Vergi Ve Fonlar 6.000 -------------------------------------/---------------------------------- -Peşin Ödenen Vergilerin Mahsubu veya İadesi; Gelir Vergisi Kanunu’nun 94.maddesinin 1. fıkrasında yer alan "Kamu idare ve müesseseleri, iktisadî kamu müesseseleri, sair kurumlar, ticaret şirketleri, iş ortaklıkları, dernekler, vakıflar, dernek ve vakıfların iktisadî işletmeleri, kooperatifler, yatırım fonu yönetenler, gerçek gelirlerini beyan etmeye mecbur olan ticaret ve serbest meslek erbabı, zirai kazançlarını bilanço veya ziraî işletme hesabı esasına göre tespit eden çiftçiler aşağıdaki bentlerde sayılan ödemeleri (avans olarak ödenenler dahil) nakden veya hesaben yaptıkları sırada, istihkak sahiplerinin gelir vergilerine mahsuben tevkifat yapmaya mecburdurlar." hükmü uyarınca ; İşin BİTİMİNDE, yıllara yaygın inşaat ve onarım işini nedeniyle GÜVEN AŞ'den kesilen Gelir stopaj Vergisi; -Adı geçen dönemin karlı olarak sonuçlanması durumunda; dönem kazancı üzerinden hesaplanacak vergiden hakedişlerden kesilen peşin ödenen vergiler mahsup edilecektir. -Mahsup edilecek peşin ödenen verginin dönem kazancı üzerinden hesaplanan vergiden fazla olması halinde ise peşin ödenen verginin mahsubu yapılamayan kısmı mükellefe iade edilecektir.